«رعایت حسن همجواری»؛ ضرورتی که طالبان باید جدی بگیرد
تاریخ انتشار: ۸ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۵۳۱۲۴
ایران و افغانستان بهعنوان دو کشور همسایه که دارای بیشترین مرز مشترک و اشتراکات بسیار هستند توافقنامهها و قراردادهای زیادی برای تسهیل روابط خود در زمینههای مختلف امضا کردهاند که بسیاری نیز انجام شده و یا در دست اجرا است.
به گزارش ایران اکونومیست، با روی کار آمدن طالبان و نگرش و دیدگاه این گروه به انجام تعهدات ، شرایط دیگری به وجود آمده که نگرانیهایی را در خصوص اجرایی کردن تعهدات این کشور ایجاد کرده است، انتظار میرود دو کشور با در نظر گرفتن حسن همجواری و همسایگی بتوانند با درک بهتر وضعیت همانند گذشته در جهت تحکیم و تقویت روابط گام بردارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
یکی از مهمترین معاهدهها و توافقنامههایی که میان ایران و افغانستان به امضا رسیده حقابهٔ ایران از هیرمند، است که به دادخواست حقوقی ایران از آب رود هیرمند در منطقهٔ سیستان اشاره دارد. این رود در گذشته در هر دو کشور افغانستان و ایران جاری بوده است. جدایی هرات از خاک ایران در سال ۱۸۵۷ (میلادی) به موجب معاهده پاریس و خودداری حاکمیت افغانستان از جاری ساختن رود هیرمند در خاک ایران، مسئلهٔ حقابهٔ رود هیرمند را به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیستمحیطی دو کشور مبدل ساختهاست.
نهایتا پس از کش و قوسها طی سالیان متمادی معاهده حقابه میان افغانستان و ایران در اسفند ماه۱۳۵۱ به امضای نخست وزیران هر دو کشور میرسد. مفاد این معاهده تا امروز به قوت خود باقی است. براساس این معاهده، حقابه ایران ۲۶ متر مکعب در ثانیه آنهم در سالهای معمولی ونرمال آبی میباشد که براساس سنجش مرکز سنجش دهراوود مشخص میشود و آن هم طوری است که یک سال نرمال آبی در حوزه دریایی هیرمند چیزی حدود شش میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب میباشد. بر اساس محاسبه، حقابه ایران سالانه به ۸۲۰ میلیون مترمکعب میرسد.
معاهده هیرمند، از موارد نقض تعهدات بین المللی از سوی طالبان است، هم می گویند متعهد به حقابه ایران هستند هم در عمل اجرا نمی کنندمتاسفانه به دلایل مختلف و با ادعاهای تغییرات شرایط اقلیمی در دولتها و حاکمیتهای مختلف در افغانستان این معاهده چندان مورد توجه واقع نشده و همواره نقض گردیده به گونهای که چالشهای جدی را بین دو کشور ایجاد کرده است، نمونه اخیر آن نیز در دوره فعلی حاکمیت امارت اسلامی (طالبان) است که در ظاهر تاکید بر حقوق ایران و پایبندی بر تعهدات دارند اما در عمل قائل به اجرایی کردن نیستند.
این در حالی است که یکی از اصول پذیرفته شده در نظام حقوق بینالملل این است هیچ دولتی حق ندارد در وضع طبیعی کشور خود تغییری دهد که نسبت به وضع طبیعی خاک کشور همسایه آن زیان داشته باشد. این اصل دولتها را از متوقف نمودن یا تغییر مسیر آب رودخانهای که از خاک آنها میگذرد و از مرزهای آنها گذشته، وارد خاک دولت دیگری میگردد ممنوع میکند. در این میان افغانستان علی رغم وجود معاهده با ایران اقدام به تغییر مسیر رودخانههای مرزی با ایران کرده که این امر خود موجب بروز پدیده ریزگردها در شرق ایران شده است. در واقع رژیم حقوقی حاکم بر رودخانه مرزی هیرمند بر پایه معاهدات ۱۳۱۷ و ۱۳۵۱ خورشیدی بین ایران و افغانستان بود که بعد از انقلاب نیز اگر چه معاهده ۱۳۵۱ اکنون نیز معتبر است ولی طرف افغانی به این معاهده پایبند نبوده است و افغانستان به تعهد خود در زمینه حقآبه ایران از هیرمند عمل نکرده است. ایران نگران تکرار سرنوشت هیرمند در مورد هریرود است؛ زیرا بر سر حقآبه ایران از هریرود هیچ معاهدهای میان تهران- کابل وجود ندارد.
توافقنامههای بسیار زیادی بین دو کشور ایران و افغانستان امضا شده است که شاید از نظر تعداد بیش از ۶۰ و یا ۷۰ مورد باشد که زمینههای مختلف همکاری اعم از سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی را در بر میگیرد که برخی از آنها به نظر اجرایی میشوند و برخی دیگر نیز مورد مناقشه میان طرفین است.
نحوه برخورد طالبان با تعهداتی که جنبه بینالمللی دارد به گونهای است که از یک طرف مدعی است پایبند به تعهدات بین المللی است اما در عمل تلاش دارد با بازنگری براساس شیوه خود حرمت این تعهدات را زیر سوال ببرد
آنچه مسلم است نحوه برخورد طالبان با این تعهداتی است که جنبه بینالمللی دارد. متاسفانه این جریانی که در افغانستان حاکمیت میکنند علیرغم ادعاهایی که مطرح میکنند قائل به تعهدات بینالمللی نیستند و ابراز داشتهاند که قصد دارند تمامی تعهدات بینالمللی را مورد بازنگری قرار دهند که این مساله پیامدهای بسیار شدیدی خواهد داشت.
قانون موافقتنامه همکاری قضائی میان جمهوری اسلامی ایران و افغانستان یکی دیگر از موافقتنامههایی است که مشتمل بر یک مقدمه و سیویک ماده میان دو کشور به امضا رسیده است و تمامی جنبههای حقوقی و قضائی طرفین را در بر میگیرد.
در همین راستا مساله استرداد مجرمین یکی دیگر از قوانین و تعهداتی است که میان کشورها به امضا می رسد و ایران و افغانستان نیز از آن مستثنی نیستند، این مساله میتواند به تعامل مثبت بین دولتها بالاخص کشورهای همسایه برای کمک به یک نظام عادلانه کیفری کمک کند.
بنابراین، باید یاد آور شد نخستین موافقتنامه استرداد مجرمین در سال ۱۳۰۷ با دولت ایران بین دو کشور منعقد شد اما با انقضای اعتبار قدرت اجرایی خود را از دست داد. با توجه به امنیت نسبی که از سال ۱۳۸۲ در افغانستان حاکم شد موافقتنامه هایی در زمینه همکاری عدلی قضایی، انتقال محکومین و استرداد مجرمین با کشورهای همسایه منعقد گردید.
باید این مساله را در نظر داشته باشیم که در حال حاضر با حکومتی در افغانستان سر و کار داریم که در اینگونه موارد معتقد است براساس احکام و شریعت خاص خود عمل میکند. اینگونه اظهارات از سوی حاکمان امارت اسلامی افغانستان بسیار خطرناک است زیرا تبعات زیادی را برای دو کشور به ویژه طرف مقابل ایجاد می کند. بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران معتقد هستند که با توجه به شرایط موجود باید بسیار محتاطانه عمل کنند تا مبادا بهانهای دست طالبان دهند که امکان جبران آن نباشد.
قطعا یکی از مهمترین موارد توافقنامه میان ایران و افغانستان مساله مرزهاست که با توجه به مرزهای مشترک طولانی دو کشور لزوم پایبندی به حدود یکدیگر ضروری است. در این سالها مناقشه و درگیریهایی میان مرزبانان ایران و افغانستان صورت گرفته که با ورود به موقع نهادهای مربوطه ختم به خیر شده است.
نخستین قانون در حوزه مرزی مربوط به قرارداد کمیساران سرحدی (مرزبانان) بین دولت وقت شاهنشاهی ایران و دولت پادشاهی افغانستان در سال ۱۳۳۶ به امضا رسیده است که در مقدمه آن ذکر شده که برای تحکیم روابط دوستانه و مشترکات همجواری دو کشور این موضوع پیگیری شده است.
قانون موافقتنامه بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری اسلامی افغانستان در خصوص ارتباط بینالمللی راه آهن که در دی ماه سال ۱۴۰۰ منعقد شده است. همچنین قانون موافقتنامه همکاری بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری اسلامی افغانستان در عرصه مبارزه با موادمخدر، جرایم سازمان یافته و تروریسم یکی دیگر از این توافقنامه ها است که در سال ۱۳۸۸ به تصویب رسیده است.
با این اوصاف، حتی در نخستین نشست وبیناری اتاقهای ایران و افغانستان بعد از استقرار طالبان در این کشور با اشاره به مشکلات و دشواریها برای از سرگیری همکاریهای اقتصادی دو کشور، بعد از اتمام این جلسه طرفین با ۷ توافق اقتصادی موافقت کردند که شامل؛ تشکیل اتاق مشترک افغانستان-ایران و معرفی اعضای پیشنهادی این اتاق از سوی اتاق افغانستان، تأسیس کمیته سرمایهگذاری و خدمات فنی و مهندسی، پیگیری امضای موافقتنامه تعرفههای ترجیحی میان ایران و افغانستان از طریق وزارتخانههای مربوطه دو طرف، تسهیل صدور روادید برای فعالین اقتصادی عضو اتاقهای دو کشور به صورت کثیرالمسافره و با معرفینامههای اتاقهای دو طرف، افزایش همکاریهای مرزی از طریق امضای موافقتنامههای همکاری میان اتاقهای مرزی ایران در بیرجند، زاهدان و مشهد با اتاقهای متناظر آنها در هرات، نیمروز و فراه، تأسیس کمیته همکاریهای معدنی و همچنین تاسیس کمیته مشترک همکاری در بخش انرژی که شامل نفت، گاز، پتروشیمی و برق است، میباشد.
جمهوری اسلامی ایران در دوره پس از حاکمیت طالبان نیز فارغ از مسائل سیاسی موجود همواره بر تقویت همکاری های اقتصادی، امنیتی و مقابله با فتنه انگیزی دشمنان مشترک دو کشور ایران و افغانستان تاکید کرده استباید یادآور شد، یکی از مهمترین اسنادی که قرار بود نقشه روابط دو کشور را با چشماندازی روشن ترسیم کند، سند جامع همکاریهای ایران و افغانستان بود که پنج دور مذاکره توسط هیاتهای دو کشور انجام شد و قرار بود به امضا روسای جمهور وقت ایران و افغانستان برسد.
سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان در همان زمان، در نشست «چشمانداز روابط ایران و افغانستان، چالشها و فرصتها» درباره سند جامع همکاری دو کشور گفته بود که برای تهیه این سند پنج کمیته اقتصادی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی، اتباع و آب تشکیل شده و کار کمیتههای فرهنگی، آب و اتباع پایان یافته است، در دو کمیته دیگر رایزنیها و گفتوگوها ادامه دارد. به نظر میرسد در صورتی که این سند نهایی میشد نوعی توازن در روابط و همکاری میان دو کشور ایجاد میکرد.
جمهوری اسلامی ایران در دوره پس از حاکمیت طالبان نیز فارغ از مسائل سیاسی موجود همواره بر تقویت همکاریهای اقتصادی، امنیتی و مقابله با فتنهانگیزی دشمنان مشترک دو کشور ایران و افغانستان تاکید کرده است.
انتظار می رود با توجه به اشتراکات بسیار زیاد دو کشور، ایران و افغانستان بتوانند همکاریهای خود را در تمامی زمینهها گسترش دهند و هیات حاکمه فعلی این کشور نیز بر تعهدات خود پایبند باشند تا اختلافاتی که پیش می آید مورد سوء استفاده قرار نگیرد. چند میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی میکنند، مرزهای طولانی مشترک داریم، اینها مهمترین مسائلی است که نباید به سادگی از کنار آن رد شد. هیات حاکمه افغانستان نیز باید بداند حرمت قراردادهای بینالمللی را زیر سوال نبرد.
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: ایران و افغانستان ، طالبان ، حقابه هیرمند ، حسن همجواری ، برگزیدههامنبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: ایران و افغانستان طالبان حقابه هیرمند حسن همجواری برگزیده ها جمهوری اسلامی ایران دولت جمهوری اسلامی تعهدات بین المللی ایران و افغانستان بین دولت دو کشور نامه ها بین دو
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۵۳۱۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
طالبان حاضر است آب را هدر بدهد اما آب به ایران نرسد | ماجرای تلخ انحراف عمدی بخش عمدهای از آبهای مشترک ایران و افغانستان به سمت شورهزارها!
همشهری آنلاین – مجید جباری: افغانستان سالهاست از آزادسازی حقابه رودخانه مرزی هیرمند سر باز میزند. با اینکه مقامات افغانستان، آزادسازی حقابه رودخانه هیرمند را به بارندگی های مناسب در این کشور مشروط کرده اند اما با وجود بارشهای فرا نرمال در این کشور، نه تنها حقابه ایران از رودخانه هیرمند آزاد نشده، بلکه این کشور با استفاده از بندهای کوچک و متعدد انتقال و انحراف آب، مانع از جاری شدن رودخانه به پایین دست حوضه آبریز هیرمند در ایران می شود. با اینکه انتشار برخی تصاویر جاری شدن آب در پایین دست حوضه آبریز رودخانه هیرمند در سیستان و بلوچستان هراز گاهی در فضای مجازی دست به دست می شود و موجی از شادمانی را در بین مردم محلی سبب می شود اما پرداخت حقابه براساس معاهده سال ۱۳۵۱ تعریف مشخصی دارد و آزادسازی سیلاب سرشکن از سدهای بالادست که محدود به یکی دو نوبت در سال است، به معنای عمل افغانستان به تعهدات قانونی اش در زمینه پرداخت حقابه هیرمند نیست.
عدم پرداخت حقابه ایران از سوی افغانستان در حالی است که انتشار تصاویر ماهواره ای از انحراف بخش عمده ای از آب این رودخانه مرزی مشترک به سمت شوره زار گودزره در این کشور و در همسایگی با ایران، بار دیگر حاشیه ساز شده است. تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که طالبان مانند سالهای گذشته سیلاب هیرمند را به بیابان گودزره انحراف داده است. آب منحرف شده مساحتی بالغ بر ۴۰۰ کیلیومتر مربع از گودزره را پوشانده و آب شیرین روزدخانه هیرمند را به تلخاب تبدیل کرده است. آبی که می تواند در صورت رسیدن به پایین دست، تالاب بین المللی هامون ایران به وسعت ۴۱۰ کیلومتر مربع (معادل وسعت گودزره) را احیا و از مرگ این اکوسیستم ارزشمند و تبدیل آن به کانون گرد و غبار جلوگیری کند.
در همین زمینه بخوانید یک استان بزرگ ایران در حال مدفون شدن است | ببینید بدعهدی کشور همسایه چه بلایی بر سر این استان آورد | شهری که ۷ سال پیاپی آلودهترین شهر کشور شد سلاجقه: برای نرسیدن آب به تالاب هامون دستهایی در کار استمدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست کشور درباره خلف وعده های افغانستان در عمل به آزاد سازی حقابه هامون از روزدخانه هیرمند گفت: «متاسفانه با وجود بارش های خوبی که در حوضه هیرمند و کل کشور افغانستان اتفاق افتاده است و رودخانه های ورودی تالاب هامون، وضعیت مناسب و سیلابی دارند، اما دستکاری هایی که در بالادست اتفاق افتاده و انحراف آبی که به وسیله بندهای انحرافی ایجاد شده، باعث شده است که آب از مسیر طبیعی خود منحرف شده و مسیر طبیعی را طی نکند.»
آرزو اشرفی زاده، مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالابها سازمان حفاظت محیط زیست کشورآرزو اشرفی زاده در گفت و گو با همشهری آنلاین اضافه کرد: «مسیر طبیعی آب در این حوضه آبریز به این صورت است که آب باید از رودخانه هیرمند وارد ایران شده و تالاب هامون را سیراب کند؛ در ادامه از طریق رودخانه شیرین به افغانستان بر گردد و وارد گودزره شود. اما متاسفانه دستکاری در مسیر طبیعی و عدم تامین حقابه پایین دست، این مسیرطبیعی را منحرف کرده است.»
اشرفی زاده تصریح کرد: «این اقدام افغانستان از نظر حقوق عرف بین الملل محکوم است و ما در این خصوص اعتراض خود را اعلام کرده ایم. پیگیریهایی هم از طریق مراجع ذیربط (وزارت امور خارجه) در حال انجام است که اکوسیستم ها به صورت یکپارچه و طبیعی آبگیری شوند.»
این مدیر ارشد محیط زیستی کشور در پاسخ به پرسش همشهری آنلاین درباره آخرین وضعیت تالاب بین المللی هامون گفت: «تالاب هامون از رودخانه فراه مقدار کمی مرطوب و مقداری آب نیز از طریق رودخانه هیرمند وارد تالاب شده است که حجم آن در مقایسه با حجم سیلاب و دبی بسیار بالای آبی که در رودخانه هیرمند جریان دارد، بسیار ناچیز است. درواقع مداخلات انسانی که در مسیر اتفاق افتاده منجر به این شده است که ورودی تالاب بین المللی هامون که همیشه وابسته به سیلابها بوده، دچار چالش شود و آب کمی وارد آن شود.»
دروغ طالبان به ایران درباره نبود آب کافی در پشت سدهای کجکی و کمالخان | این تصاویر ماهوارهای گویای واقعیت استمدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست کشور به انحراف آب هیرمند به گودزره اشاره کرد و افزود: «گودزره درواقع یک شوره زار است و از نظر اکولوژیکی هیچ ارزشی ندارد. از قدیم و از گذشته به دلیل واقع شدن در انتهای حوضه آبریز، مردم منطقه هیچ وابستگی معیشتی به آن ندارند. درمقابل اما تالاب بین المللی هامون به عنوان ذخیره زیست کره که در کنوانسیون رامسر ثبت شده است، ارزش اکولوژیکی بسیار بالایی دارد. بر همین اساس، هم به لحاظ عرفی و هم از نظر قوانین بین الملل انحراف مسیر طبیعی هیرمند محکوم است.»
تصاویر ماهواره ای از انحراف آب هیرمند به شوره زار گودزره افغانستاناشرفی زاده در پاسخ به دلیل دستکاری های کشور افغانستان در مسیر روردخانه مشترک مرزی هیرمند، گفت: «این سوال را باید از مسئولان افغانستان پرسید که با چه هدفی این کار را انجام می دهند. دو کشور مسلمان منطقه باید حسن همجواری و حقوق همدیگر را رعایت کنند. ضمن اینکه رعایت حقوق اکوسیستمهای طبیعی مشترک که در دنیا هم وجود دارد باید توسط همه کشورهایی که آب های هم مرز دارند صورت بگیرد و افغانستان هم از این موضوع مستثنی نیست.»
اشرفی زاده به پیگیری های سازمان حفاظت محیط زیست برای تامین حقابه هامون از رودخانه هیرمند اشاره کرد و به همشهری آنلاین گفت: «مکاتبات زیادی در این زمینه داشته ایم و حتی مذاکرات متعددی از طریق وزارت امور خارجه صورت گرفته است. معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم شخصا پیگیر موضوع است و امیدواریم این پیگیری ها در نهایت به نتیجه برسد.»
بند کمالخان قابلیت ذخیره تنها ۵۰ میلیون مترمکعب آب دارد، اما در واقعیت بند انحرافی آن توانایی انحراف بیش از ۲ میلیارد مترمکعب آب از رودخانه هیرمند پیش از سرریز سد مخزنی را دارد. اقدامات چند سال اخیر در انحراف آب هیرمند و تحقق پیدا نکردن حق آبه ایران نشان میدهد که طالبان از بالادست بودن خود در رودخانه هیرمند سوء استفاده میکند و مانع جاری شدن آب در پایین دست می شود. چهار روز از سیلاب در افغانستان و هدررفت چند میلیارد مترمکعبی آب در این حوضه میگذرد اما به غیر از جاری شدن بخش اندکی از سیلاب افغانستان در جریکه سیستان و بلوچستان، آبی به پایین دست نرسیده است.
کد خبر 846748 برچسبها كنوانسيون رامسر خبر ویژه مدیریت بحران محیط زیست ایران سيل محیط زیست دریایی آب بحران تالاب استان سیستان و بلوچستان آب و هوا - ایران باران افغانستان طالبان افغانستان گرد و خاک رود هيرمند گرد و غبار